Służebność przesyłu
Jedną z głównych specjalizacji kancelarii jest dochodzenie roszczeń w imieniu właścicieli nieruchomości gruntowych, na których zostały wybudowane urządzenia przesyłowe.
Problematyka ta została już dość szeroko omówiona w licznych opracowaniach oraz orzecznictwie Sądu Najwyższego. Praktyka pokazuje jednak, że wiele kwestii pozostaje nadal niedostatecznie wyjaśnionych, a rozstrzygnięcia sądów mogą być różne w zdawało by się identycznych sytuacjach faktycznych.
Co do zasady właścicielowi nieruchomości, na której znajdują się urządzenia przesyłowe mogą przysługiwać następujące roszczenia:
- roszczenie o usunięcie urządzeń przesyłowych z nieruchomości,
- roszczenie o nakazanie przedsiębiorcy energetycznemu przebudowy istniejących urządzeń energetycznych (najczęściej chodzi o przeprowadzenie urządzeń pod ziemią w sposób, który zmniejszy ingerencję urządzeń w nieruchomość, a tym samym zwiększy możliwości jej zagospodarowania),
- roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości (za okres do 10 lat wstecz - biorąc pod uwagę okres przedawnienia dla tego rodzaju roszczeń).
- roszczenie o odpłatne ustanowienie służebności przesyłu.
Ponadto w pewnych wypadkach właścicielowi może przysługiwać roszczenie o wykup przez przedsiębiorcę przesyłowego jego nieruchomości. Dotyczy to sytuacji, gdy wartość urządzeń przesyłowych przewyższa znaczenie wartość gruntu, na którym się znajdują.
Nie zawsze jednak właściciel nieruchomości ma szansę na uzyskanie korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia.
Szanse powodzenia w dochodzeniu tychże roszczeń wynikają z wielu czynników, zaś najczęstszym zarzutem podnoszonym przed sądami przez przedsiębiorców przesyłowych jest zarzut dotyczący posiadania tytułu prawnego do korzystania z cudzego gruntu (np. zgoda właściciela, decyzja administracyjna) oraz zarzut zasiedzenia służebności przesyłu.
Co do zasady zarzut zasiedzenia podnoszony jest zawsze w przypadku, gdy urządzenia zostały wybudowane co najmniej 30 lat przed dniem wystąpienia do sądu z odpowiednim żądaniem. Upływ 30-letniego okresu posiadania przez przedsiębiorcę przesyłowego służebności może powodować nabycie przez niego trwałego prawa do korzystania z cudzej nieruchomości. W razie stwierdzenia przez sąd orzekający w sprawie, że doszło do zasiedzenia służebności przed datą wniesienia żądania właściciel traci możliwość skutecznego dochodzenia swoich roszczeń. W takiej sytuacji właściciel nieruchomości może ewentualnie ubiegać się o wynagrodzenie za korzystanie z jego gruntu, za okres przed datą, z którą nastąpiło zasiedzenie służebności, w nieprzedawnionym zakresie.
Okres zasiedzenia może wynosić 20 lat w sytuacji, gdy przedsiębiorca przesyłowy działał w dobrej wierze tzn. znajdował się w błędnym, aczkolwiek usprawiedliwionym okolicznościami przekonaniu, że przysługuje mu prawo do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia.
Niezwykle ważną kwestią jest określenie momentu, od którego przedsiębiorca przesyłowy może liczyć okres zasiedzenia służebności. Przyjmuje się, że decydującym jest moment przystąpienia przez przedsiębiorstwo energetyczne lub poprzedniego posiadacza do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia.
Dodatkowo niezależnie od roszczeń związanych z własnością, właścicielowi może przysługiwać roszczenie o odpłatne ustanowienie służebności przesyłu. Należy zauważyć, że roszczenie to przysługuje niezależnie od roszczeń obejmujących usunięcie, nakazanie przebudowy oraz wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości. Przedsiębiorcy przesyłowi również w tych postępowaniach bronią się najczęściej zarzutem zasiedzenia służebności przesyłu, zaś skuteczne wykazanie zasadności tego zarzutu skutkować może oddaleniem wniosku, w tym również w zakresie wynagrodzenia za ustanowienie służebności.
Wykazanie przez przedsiębiorcę przesyłowego wszystkich przesłanek zasiedzenia służebności nie jest jednak łatwe, co stawia właścicieli nieruchomości w korzystnej sytuacji procesowej, bowiem to na przedsiębiorcy przesyłowym spoczywa ciężar udowodnienia tych okoliczności.
Wysokość potencjalnych roszczeń ustalana jest przez rzeczoznawców majątkowych i uzależniona jest od wielu czynników takich jak m. in. przeznaczenie gruntu, obszar oddziaływania urządzeń, wartość gruntu bez obciążeń, wysokość potencjalnych stawek czynszu dzierżawnego, możliwość współkorzystania przez właściciela z zajętej pod urządzenia części gruntu. Niestety bardzo często występują znaczne rozbieżności w wycenach dokonywanych rzeczoznawców z uwagi na brak wypracowanych jednolitych standardów wyceny.
W przypadku, gdy zasiedzenie służebności zostanie stwierdzone przez sąd, pewną szansą dla właścicieli nieruchomości może być w określonych okolicznościach wystąpienie z wnioskiem o zmianę sposobu wykonywania służebności (np. poprzez zmianę przebiegu linii przesyłowej). Wniosek taki musi być uzasadniony ważną potrzebą gospodarcza właściciela nieruchomości, która powstała po posadowieniu na gruncie urządzeń przesyłowych. W takiej sytuacji właściciel nieruchomości musi jednak liczyć się z koniecznością pokrycia kosztów tychże zmian.
Pomimo dość bogatego już dorobku orzeczniczego Sądu Najwyższego istnieje jeszcze wiele kwestii, które budzą w dalszym ciągu poważne wątpliwości natury prawnej, stąd każda spawa wymaga indywidualnego podejścia i szczegółowej analizy okoliczności faktycznych.
Nasza kancelaria doradza klientom na każdym etapie dochodzenia w/w roszczeń. Oferujemy swoje usługi w zakresie dotyczącym w szczególności:
- negocjacji z przedsiębiorcami przesyłowymi odnośnie polubownego załatwienia sporu,
- oceny ryzyk procesowych związanych z dochodzeniem w/w roszczeń,
- reprezentacji klientów przed sądami, na każdym etapie postępowania,
reprezentacji klientów w postępowaniach o udostępnienie przez przedsiębiorców przesyłowych informacji publicznej odnośnie stanu prawnego urządzeń przesyłowych.